a) Khung cảnh ra khơi lúc hoàng hôn
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa…”
Thiên nhiên hiện lên hùng vĩ, tráng lệ. Hình ảnh mặt trời “như hòn lửa” gợi không gian đỏ rực, dữ dội nhưng đẹp đẽ.
“Sóng cài then, đêm sập cửa” – nhân hóa khiến biển đêm như một ngôi nhà đóng lại, nhưng con người lại mở cửa ra khơi.
“Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi…”
→ Động từ “lại” thể hiện tính liên tục, bền bỉ, nhịp sống lao động không ngừng nghỉ.
b) Tinh thần lạc quan, chủ động làm chủ thiên nhiên
“Câu hát căng buồm cùng gió khơi…”
Câu hát tượng trưng cho niềm vui lao động, sức mạnh tinh thần con người gắn liền với thiên nhiên.
Hình ảnh căng buồm vừa là thực tế, vừa ẩn dụ cho khát vọng vươn ra biển lớn.
c) Vẻ đẹp của thiên nhiên và sự phong phú của biển cả
“Cá thu biển đông như đoàn thoi / Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng…”
Cách miêu tả hình ảnh cá, sóng, trăng… đều rất sinh động, lung linh, giàu chất thơ.
Biển cả được nhân hóa như một kho báu khổng lồ, được con người khám phá bằng niềm hứng khởi.
d) Vẻ đẹp của người lao động – người ngư dân
“Ta hát bài ca gọi cá vào…”
“Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”
Hình ảnh ngư dân được nâng tầm lên người nghệ sĩ, vừa hăng say lao động, vừa chan chứa tình yêu thiên nhiên.
e) Cảnh trở về lúc bình minh – niềm tự hào sau một đêm lao động
“Câu hát căng buồm với gió khơi / Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời…”
Hình ảnh đoàn thuyền “chạy đua” với mặt trời rất giàu chất sử thi → con người trở thành trung tâm, mạnh mẽ, làm chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc sống.
“Đoàn thuyền đánh cá” là bản anh hùng ca ca ngợi con người lao động trong thời đại mới. Qua hình ảnh thiên nhiên tráng lệ và những con người say mê làm chủ biển khơi, Huy Cận thể hiện niềm tin yêu mãnh liệt vào cuộc sống và con người. Bài thơ là minh chứng rõ nét cho sự đổi mới trong thơ ca thời kỳ sau Cách mạng Tháng Tám.