Bài 3 Phân tích bài thơ Đất nước

📝 Phân tích bài thơ “Đất Nước” – Nguyễn Khoa Điềm

1. Giới thiệu chung

• Nguyễn Khoa Điềm (1943– ) – thi sĩ tiêu biểu thời kỳ chống Mỹ – với hệ tư tưởng “Đất nước của nhân dân”.
• Đoạn trích nằm trong chương V, trường ca Mặt đường khát vọng (1971), nói về vai trò của nhân dân trong việc tạo dựng “Đất Nước”

2. Nội dung và nghệ thuật
a) Tư tưởng trung tâm: “Đất nước của nhân dân”

Mở đầu là câu khẳng định đanh thép:

“Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân”
– khẳng định bền vững tư tưởng “Đất Nước của nhân dân”

b) Chất liệu văn hóa dân gian và địa danh lịch sử

Các hình ảnh như: núi Vọng Phu, hòn Trống Mái, Thánh Gióng, ông Đốc, Bà Đen…, “Hạ Long”, “non Nghiên”… là sự kết hợp giữa địa lý – lịch sử – văn hóa dân gian, làm rõ đất nước được dựng lên từ nhân dân

Kết cấu liệt kê có từ “góp”: lặp đi lặp lại tạo nhịp điệu, nhấn mạnh mọi người đều đóng góp vào hình hài Đất Nước

c) Chiều sâu lịch sử – lòng tự hào dân tộc

Hai câu cuối nhấn mạnh:

“Ôi Đất Nước sau bốn nghìn năm…
Những cuộc đời đã hóa núi sông ta.”
– “bốn nghìn năm” là chiều dài lịch sử; “hóa núi sông” thể hiện sự sống mãi mãi, vĩnh cửu của nhân dân trên đất nước

d) Nghệ thuật đặc sắc:

Kết hợp chính luận – trữ tình, tạo sức lay động tâm hồn người đọc

Ngôn từ mạnh mẽ, cảm xúc tự hào (dấu chấm than, thán từ “Ôi”), câu kết vắng nhịp nhưng mạnh mẽ, tạo khoảng lặng đúc kết ý nghĩa

📄 Bài văn mẫu – Phân tích Đoạn thơ tiêu biểu

Mở bài:
Nguyễn Khoa Điềm – thi sĩ tiêu biểu thời kháng chiến chống Mỹ – vượt lên cả nghĩa thơ, chính luận, thể hiện tư tưởng “Đất Nước của nhân dân”. Đoạn trích chương V Đất Nước trong trường ca Mặt đường khát vọng là bài ca khẳng định tinh thần đó.

Thân bài:

1.Xác lập tư tưởng:

• Câu đầu là lời tuyên ngôn đanh thép, đặt nền tảng tư tưởng xuyên suốt.
• “Đất Nước” được viết hoa – thể hiện sự thiêng liêng, tôn trọng.

2.Hình ảnh dân gian – văn hóa – địa lý:

• Các địa danh và câu chuyện dân gian (núi Vọng Phu, hòn Trống Mái, Thánh Gióng…) biểu tượng cho những đóng góp từ đời sống nhân dân.
• Lối liệt kê với “góp…góp nên…góp mình…” thể hiện tinh thần cộng đồng, đồng lòng xây dựng quê hương.

3.Chiều dài lịch sử & kẻ khái quát:

• “Sau bốn nghìn năm…” – bề dày lịch sử huy hoàng.
• “Những cuộc đời hoá núi sông” – nhân dân bất tử trong từng triệu tấc đất, từng dòng sông.

4.Nghệ thuật:

• Kết hợp nghị luận – trữ tình; lặp cấu trúc; lối diễn đạt giàu cảm xúc; cuối đoạn như lời trầm ngâm sâu lắng.

Kết bài:
Đoạn thơ lan tỏa tư tưởng sâu sắc: Đất Nước không phải là danh thắng hay lãnh thổ trừu tượng, mà là hình hài, là linh hồn được kết tinh từ biết bao đời người lao động. Bài thơ là lời nhắc nhở thế hệ trẻ ý thức trách nhiệm giữ gìn và viết tiếp trang sử vẻ vang của đất nước – đó chính là “Đất Nước của nhân dân”.