Bài 2 Phân tích bài thơ Ánh trăng

📝 Phân tích bài thơ “Ánh trăng” – Nguyễn Duy

1. Giới thiệu chung

• Bài thơ phản ánh cảm xúc của tác giả trước ánh trăng thân thuộc, trải qua ba giai đoạn: tuổi thơ, quân ngũ và khi trở về phố thị — từ đó đi đến những chiêm nghiệm sâu sắc về quá khứ và bản ngã.

2. Phân tích khổ thơ đầu & hai

• Khung cảnh tuổi thơ – chiến đấu:

“hồi nhỏ sống với đồng / với sông rồi với bể / hồi chiến tranh ở rừng / vầng trăng thành tri kỉ”
Quá trình chuyển đổi từ vùng đồng quê đến chiến trường, ánh trăng luôn đồng hành, là nhân chứng của tuổi trẻ hồn nhiên và những ngày gian lao.

• Tính cách mộc mạc, chân chất:

“trần trụi với thiên nhiên / hồn nhiên như cây cỏ / ngỡ không bao giờ quên / cái vầng trăng tình nghĩa”
Hình ảnh soi chiếu tâm hồn, vừa vô tư, vừa thân thuộc với thiên nhiên, bộc lộ tấm lòng nhiệt huyết và lương thiện.

3. Phân tích khổ thơ ba

• Sự thay đổi khi về thành thị:

“Từ hồi về thành phố / quen ánh điện cửa gương / vầng trăng đi qua ngõ / như người dưng qua đường”
Không gian quay ngoắt 180 độ, ánh trăng trở nên xa lạ khi con người sa vào lối sống tiện nghi nhưng hời hợt.

4. Phân tích khổ thơ trước khổ cuối (khoảnh khắc “đèn tắt – mở cửa sổ”)

• Ngộ nhận và tái ngộ ánh trăng:
  Trong phút chốc mất điện, nhà thơ bỗng bật cửa sổ, ánh trăng hiện ra hiện hữu: “đột nhiên vầng trăng tròn…” Sự tái hiện ấy làm hồi tưởng quá khứ ùa về, khơi lại những cảm xúc sâu kín.

5. Phân tích khổ thơ cuối

• “Trăng cứ tròn vành vạnh / kể chi người vô tình / ánh trăng im phăng phắc / đủ cho ta giật mình.”
• “Tròn vành vạnh”: ẩn dụ cho sự thủy chung, vẹn nguyên của quá khứ và thiên nhiên.
• “Người vô tình”: là sự tự trách bản thân vì đã bỏ quên những điều quý giá.
• Ánh trăng im lặng nhưng “đủ cho ta giật mình”: cú “thức tỉnh” bằng một ánh nhìn im lặng, đưa đến sự tự vấn sâu sắc về cách sống, cách ứng xử.

6. Nghệ thuật & tổng kết

• Thể thơ năm chữ, nhịp chảy tự nhiên, giản dị tạo cảm giác chân thật và sâu lắng.
• Hình ảnh biểu tượng (trăng, ánh điện) đối lập rõ, giúp làm nổi bật thông điệp nhân sinh: đừng quên quá khứ, đừng lãng quên nghĩa tình – sống biết trân trọng cái gốc, cái nghĩa sâu sắc.

Kết luận:
“Ánh trăng” không chỉ là bài thơ giản dị kể chuyện gặp lại ánh trăng xưa, mà còn là lời nhắc tự vấn bản thân về thái độ sống. Ánh trăng như một “người bạn” thủy chung, dõi theo và đánh thức lương tâm con người, nhắc nhở chúng ta luôn giữ gìn những giá trị tốt đẹp, không chạy theo phù du.